Tāpiritanga 3: Ngā tūranga o ia pokapū ārahi

Whakamahinga i Te Rautaki Reo Māori.

Kua whakarārangitia ki raro nei, ngā tūranga mahi tino pūtake o ia pokapū ārahi, kāhore i raro i te tikanga whakaraupapa.

Te Puni Kōkiri

I whakatūria a Te Puni Kōkiri (TPK ) i te tau 1992, nā te Ture Manatū mō te Whanaketanga Māori 1991. E hāngai ana ngā mahi a TPK ki te hora tohutohu kaupapa here ki te Kāwanatanga me ētahi pokapū. Ngā mana whakahaere whānui a TPK ko:

  • te whakatairanga pikinga ki ngā taumata whakatutukitanga ka eke te Māori ki roto i ngā kaupapa akoranga, whakangungu me te rapu mahi, hauora, me te whanaketanga rawa ōhanga, me
  • te arotakenga me te honohono atu ki ia tari me ia pokapū e hora ana, e pupuri ana i te mana whakahaere ki te hora ratonga ki Māori, mō Māori rānei, kia pūmau te hāngaitanga o aua ratonga.

Te Taura Whiri i te Reo Māori – te Kōmihana Reo Māori

He mauri Karauna motuhake Te Taura Whiri i te Reo Māori (Te Taura Whiri) i whakatūria i raro i te Ture Reo Māori 1987, ki te whakatairanga i te whakamahinga o te reo Māori hei reo ora, me tētahi huarahi kawe kōrero. E 20 ngā kaimahi a Te Taura Whiri, ā, e $3.3 miriona te tahua moni mō te tau 2006/07.

Te Māngai Pāho – te Pokapū Tuku Pūtea Pāho Māori

He mauri Karauna motuhake a Te Māngai Pāho, i hangaia i te tau 1993. Te tūranga mahi ā-ture a Te Māngai Pāho ko te “whakatairanga i te reo Māori me ngā tikanga Māori mā te whakawātea moni mō te whakapāho me te hanga hōtaka hei whakapāho”. 11 ngā kaimahi, e whakahaere ana i te pūtea āhua neke paku atu ki te $50 miriona, mō ngā kanataraki tuku moni i waenga i te pokapū me ētahi momo Kaihanga hōtaka me ngā kaipāho.

Te Manatū Taonga

I whakatūria Te Manatū Taonga i te tau 2000, i te whakakotahitanga o te Manatū mō ngā Take Tikanga me ngā mahinga hītori, taonga tuku iho, a Te Tari Taiwhenua. E whakawhiwhi tohutohu ana te Manatū ki te Kāwanatanga mō ngā take tikanga, me ngā taonga tuku iho, me te āwhina ki te whakawhiwhi, te whakahaere rawa tikanga mō te painga o ngā tāngata katoa o Aotearoa.

Te Tāhuhu o te Mātauranga

Ko te whāinga a Te Tāhuhu o te Mātauranga he whakawhiwhi tohutohu kaupapa here ki te Kāwanatanga mō ngā take akoranga katoa, mai i ngā kōhungahunga atu ki ngā wānanga, tāpiri atu ki ngā akoranga, whakangungu āhua-mahi. E tirohia ana e te Manatū te whakamahinga o ngā kaupapa here kua whakamanatia, me te whakahaere i ngā ture akoranga, pērā i te Ture Akoranga 1989. Kei a ia te mana whakahaere mō te whanake aratohu mō ngā tikanga akoranga katoa, tāpiri atu ki ngā akoranga kōhungahunga, me ngā marautanga kura, me ngā rautaki hei whakatutuki i ngā hiahia rāngai me te taupori.

Te Puna Mātauranga o Aotearoa

I whakatūria te Whare Pukapuka ā-motu i raro i Te Ture Whare Pukapuka ā-motu 1965. I raro i tāna ture whakahaere ināianei (Te Ture Whare Pukapuka o Aotearoa 2003), ko te whāinga a Te Puna Mātauranga o Aotearoa, ko te whakarangatira i te oranga tikanga, me te oranga ōhanga o Aotearoa me āna whakawhitiwhitinga atu ki ētahi ake whenua, mā te:

  • kohikohi, te tiaki, me te whakamaru i ngā pukapuka, te mea nui ērā e pā ana ki Aotearoa, me te tuku atu kia wātea mō ngā tāngata katoa o Aotearoa i roto i ngā tikanga e ōrite ana ki tō rātou tūranga hei pukapuka taonga tuku iho, hei taonga hoki;
  • tautoko me te awhi i ngā mahi a ērā atu whare pukapuka kei Aotearoa nei; me
  • te mahi tahi ki ērā atu pūtahi e rite ana ngā whāinga, tāpiri atu ki ērā e whai wāhanga ana ki te hapori whare pukapuka o te ao.

kei runga